San hô, rừng ngập mặn, cỏ biển…, các hệ sinh thái ở vùng biển Quảng Nam vừa là nguồn cung cấp thực phẩm cho con người, vừa là lá chắn trước hiểm họa thiên nhiên. Để giữ lấy các hệ sinh thái đang mất dần, thậm chí có nguy cơ bị hủy diệt nếu như không có giải pháp bảo vệ hữu hiệu, Quảng Nam được chọn triển khai dự án xây dựng mô hình quản lý tổng hợp vùng bờ do các tổ chức nước ngoài tài trợ.

Nhìn từ Tam Hải, một xã đảo kỳ thú

Ở cột cây số 1020 trên quốc lộ 1A, thuộc huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam, rẽ về phía biển chừng 10km, qua một con phà ở cửa sông Kỳ Hà, bạn sẽ đặt chân lên xã đảo Tam Hải.

Như trong một chiếc hang động màu xanh, hàng trăm năm qua, người dân xã Tam Hải sống dưới tán dừa ấy đến nay vẫn gần như lưu giữ được nguyên vẹn trong lòng mình bản sắc văn hóa đời sống của người dân miền Trung, của người dân làng chài, xứ biển.

Tam Hải có đủ tất cả thuận lợi để hình thành một vùng sinh thái nước lợ và phía biển là một rạn san hô đá ngầm có nhiều nguồn hải sản quý như tôm hùm, hải sâm... cùng với một môi trường sinh thái và phong cảnh đặc sắc.

Xã đảo Tam Hải đã được tỉnh Quảng Nam quy hoạch thành một khu du lịch đặc biệt nằm trong khu phi mậu dịch của Khu Kinh tế mở Chu Lai. Điều này có nghĩa là một bộ phận, hoặc toàn bộ nhân dân Tam Hải, sẽ di dời đến nơi ở mới nếu xã đảo này có một dự án đầu tư du lịch.

Theo dân chài, bắt tôm hùm hoặc trang bị những bộ đồ lặn hiện đại để dạo chơi trong rạn san hô đẹp và rộng vô cùng, chắc hẳn sẽ là một tour du lịch hấp dẫn.

Hệ sinh thái biển bị thu hẹp

Tuy nhiên theo số liệu điều tra của Viện Hải dương học Nha Trang, hệ sinh thái rạn san hô ở Cù lao Chàm và Tam Hải có nguy cơ hủy hoại. Trên 85% số rạn toàn tỉnh bị đe dọa ở mức trung bình và cao, 50% số rạn bị đe dọa bởi hoạt động khai thác quá mức, 47% số rạn bị đe dọa bởi lắng đọng trầm tích, 40% số rạn bị đe dọa do phát triển vùng ven biển…

Không chỉ "rừng" dưới đáy biển mất đi mà ven bờ với hơn hàng trăm hecta rừng ngập mặn ở các huyện vùng Đông hiện nay đang mất dần. PGS-TS. Nguyễn Tác An, nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang cho biết, trước đây Quảng Nam là một trong những địa phương có diện tích rừng ngập mặn chiếm khá lớn được ví như lá chắn xanh bảo vệ vùng cửa sông, cửa biển để chống xói lở, hạn chế tác hại của gió bão, mở rộng đất liền.

Tài nguyên rừng ngập mặn rất đa dạng với gỗ, than, tanin, chim thú và nhiều loài hải sản có giá trị xuất khẩu… nhưng do quản lý lỏng lẻo, tình trạng khai thác gỗ, chất đốt ồ ạt, đặc biệt việc phá rừng ngập mặn để đào ao nuôi tôm, cua, cá… đã xóa sổ hàng trăm hecta rừng.

Ở các vùng ven biển Cẩm Thanh (Hội An), Tam Giang, Tam Quang, Tam Hòa (Núi Thành), diện tích rừng ngập mặn mất dần khiến sự xâm nhập của nước mặn vào đất liền diễn ra rất nhanh, thúc đẩy quá trình xói lở, gây ô nhiễm đất và nguồn nước.

Với dự án xây dựng mô hình quản lý tổng hợp vùng bờ, các nhà khoa học đề xuất xây dựng khung quản lý tổng hợp đới bờ tỉnh Quảng Nam. Ưu tiên hàng đầu là có biện pháp ngăn ngừa và kiểm soát ô nhiễm từ các hoạt động ở ven bờ và đất liền, trên cơ sở đánh giá rủi ro môi trường đối với các hệ sinh thái biển, nguồn và chất thải gây ô nhiễm từ các lưu vực đổ ra biển, phát triển du lịch sinh thái và nuôi trồng thủy sản.

Trần Hoài
Nguồn www.monre.gov.vn