I. MỞ ĐẦU

Trong 10 năm gần đây, xuất khẩu các loài cá biển nuôi như cá Song, cá Giò, cá Cam, cá Tráp, cá Măng, cá Vược, cá Bơn, cá Ngừ... đã đem lại hiệu quả kinh tế lớn cho các nước như Ðài Loan, Trung Quốc, Thái Lan, Malaixia, Inđônêxia, Xingapo, Hồng Kông, Philippin, Ôxtrâylia, Na Uy...

Do nhu cầu của thị trường nội địa và xuất khẩu, nuôi cá biển ở Việt Nam cũng phát triển nhanh chóng trong mấy năm gần đây. Tại các tỉnh ven biển như Quảng Ninh, Hải Phòng, Ðà Nẵng, Khánh Hòa, số lượng lồng nuôi cá biển mỗi năm tăng 150% - 200%. Trong đó, sản phẩm cá nuôi của hai tỉnh Quảng Ninh và Hải Phòng không những được tiêu thụ nội địa cho khách tham quan du lịch mà còn xuất khẩu trực tiếp sang Hồng Kông và Trung Quốc.

Sản xuất giống cá biển là công nghệ rất mới và phức tạp. Vì vậy, năm 2003, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thuỷ sản I đã thực hiện đề tài Nghiên cứu xây dựng quy trình công nghệ sản xuất giống cá Ðù đỏ tại Việt Nam, với các mục tiêu :

+ Xây dựng qui trình nuôi vỗ thành thục và cho cá Ðù đỏ đẻ.

+ Xây dựng qui trình sản xuất giống cá Ðù đỏ nhân tạo.

II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Ðối tượng nghiên cứu

Cá Ðù đỏ Sciaenops ocellatus (Linné, 1766) thuộc Lớp cá xương Osteichthyes, Bộ cá Vược Perciformes, Bộ phụ cá Vược Percioidei, Họ cá Ðù Sciaenidae, Giống cá Ðù Sciaenops.

2.2. Phương pháp nghiên cứu

2.2.1. Nuôi vỗ cá bố mẹ thành thục

Thí nghiệm được tiến hành theo hai giai đoạn :

- Từ tháng 1 đến tháng 6, cho cá ăn cá tạp mỗi ngày 1 lần ở tất cả các lồng.

- Từ tháng 7 đến tháng 9, chia cá thành 3 lô để nghiên cứu, tiến hành giảm khẩu phần ăn xuống còn 2-3% trọng lượng cá, đồng thời bổ sung vitamin và chất khoáng 4 ngày 1 lần theo liều lượng khác nhau:

+ Lô I : Gồm lồng I1 kích thước 3x3x3m và lồng I2 kích thước 6x3x3m, bổ sung thuốc bằng lượng bổ sung cho nuôi vỗ cá Giò (xem Bảng 1 trang sau).

+ Lô II : Gồm lồng II1 kích thước 3x3x3m và lồng II2 kích thước 6x3x3m, bổ sung thuốc bằng 1/2 lượng bổ sung cho nuôi vỗ cá Giò.

+ Lô III : Gồm lồng III1 kích thước 3x3x3m và lồng III2 kích thước 6x3x3m, không bổ sung thuốc.

2.2.2. Phương pháp cho đẻ tự nhiên trong bể

Ðến mùa sinh sản (tháng 9-10), dùng ống thăm trứng (= 1mm) hút trứng kiểm tra. Nếu đường kính trứng là 0,50 - 0,65 mm và khi vuốt nhẹ bụng cá đực thấy sẹ trắng như sữa chảy ra thì tiến hành nhốt cá đực và cá cái chung vào bể đẻ theo tỷ lệ 1/1.

Bể đẻ có dạng hình trụ tròn, cao 2,5m, đường kính 4 - 5m, dung tích bể từ 40 - 60m3, có mái và được che kín toàn bộ, có hệ thống nước chảy vòng tròn với vận tốc 0,2m/giây, có đường thoát nước phía trên là nơi hứng trứng chảy ra, đường thoát nước phía dưới để thay nước hàng ngày và xiphông đáy, có hệ thống sục khí đảm bảo ôxy cho cá.

Lưu ý: Chỉ nên chọn 5-7 cặp/lần tham gia đẻ.

2.2.3. Nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố môi trường đến sự phát triển phôi

Ngay từ khi trứng thụ tinh đến khi cá nở, dùng kính hiển vi có gắn bộ chụp ảnh quan sát liên tục để nghiên cứu ảnh hưởng của nhiệt độ lên thời gian phát triển phôi, ảnh hưởng của độ mặn đến quá trình phát triển phôi.

2.2.4. Thí nghiệm ương từ cá bột lên cá giống

Ương trong bể composite có hệ thống cấp nước, cấp khí chủ động, dung tích 2.000- 4.000 lít. Tiến hành ương trong nhà và ngoài trời, theo hệ thống tuần hoàn và bán tuần hoàn, có bổ sung tảo và không bổ sung tảo.

Bảng 1: Liều lượng vitamin và chất khoáng bổ sung vào mồi trong các lô thí nghiệm nuôi vỗ cá Ðù đỏ thành thục

Kết quả ở bảng 8 cho thấy nhiệt độ có ảnh hưởng rất lớn đến thời gian mở miệng của cá. Trong những ngày đầu trước khi cá sử dụng dinh dưỡng bên ngoài, cá hoàn toàn dùng khối noãn hoàng có sẵn làm nguồn dinh dưỡng chính. Nếu kéo dài thời gian sử dụng khối noãn hoàng này đồng thời làm chậm quá trình mở miệng của cá (10- 15 giờ) thì ấu trùng cá sẽ khoẻ hơn và có khả năng bắt mồi tốt hơn. Tuy nhiên, thí nghiệm mới chỉ đề cập đến vấn đề nhiệt độ, hơn nữa chưa có điều kiện để lặp lại, do đó chưa thể đánh giá các ảnh hưởng khác đến thời gian mở miệng của cá.

Cá Ðù đỏ là loài cá ưa sáng, vì vậy nếu bể ương để trong nhà thì phải chiếu sáng bằng bóng 100W cho bể 1m3.

Thức ăn nhân tạo không phù hợp với dinh dưỡng giai đoạn đầu của ấu trùng cá Ðù đỏ. Thức ăn tươi sống (luân trùng, Copepoda) đóng vai trò rất quan trọng trong 15 ngày đầu của quá trình ương nuôi. Trong trường hợp thiếu thức ăn tươi sống, có thể dùng thêm thức ăn tổng hợp.

Nếu sử dụng thức ăn tươi sống (luân trùng, Copepoda và Artemia) được làm tăng dinh dưỡng bằng dầu gan cá và axít béo (HUFA) thì tỷ lệ sống cao nhất (đạt 10,91% sau 30 ngày tuổi).

Mật độ ương ban đầu khoảng 40 - 50 cá thể/lít là thích hợp. Sau 30 ngày ương phải tiến hành phân nhóm nuôi riêng, tránh hiện tượng cá lớn ăn thịt cá bé.