Cuối năm 2010 tiết trời se lạnh, tôi về làng chài Phổ An, xã Nghĩa An (Tư Nghĩa - Quảng Ngãi). Anh Nguyễn Anh - người đầu tiên sử dụng phương tiện máy dò ngang ở Quảng Ngãi đang trẩy lá mai, để hoa nở đúng dịp Tết cổ truyền. Trong câu chuyện với tôi, anh cười vui: "Máy dò ngang à - đúng là một loại phương tiện phát hiện luồng cá trên biển thật tuyệt vời".

Hiệu quả bất ngờ!

Đưa tay chỉ ngôi nhà khá đẹp vừa mới xây, anh Anh tự hào giải thích: "Có cái nhà khang trang, vợ con bớt khổ cũng nhờ máy dò ngang đó. Tính ra mỗi chuyến biển trừ chi phí, tàu anh cũng kiếm được từ 300 - 800 triệu đồng...". Anh Nguyễn Anh có trên 20 năm ngang dọc biển khơi. Nhìn dòng hải lưu thay đổi trên biển, nhìn màu nước là anh biết hướng đi của cá.

Thế nhưng theo tháng năm, loại cá nổi cũng không còn, các loài cá đi dưới tầng nước sâu hơn lại khó phát hiện, nên dù kinh nghiệm có thừa nhưng những năm gần đây, ngư dân Anh cũng như nhiều dân chài ở Nghĩa An cũng rơi vào cảnh cho tàu chạy lòng vòng và… lỗ vốn.

Cuối năm 2009 Trung tâm Khuyến ngư tỉnh hỗ trợ phương tiện máy dò ngang. Anh nghĩ: Đã đến lúc mình phải thay đổi cách làm ăn, phải cải tiến kỹ thuật, nay Nhà nước hỗ trợ thì còn gì bằng. Thế là anh mạnh dạn tham gia dự án máy dò ngang đầu tiên ở tỉnh. Những buổi thực hành trên biển trong mùa biển động chóng vánh trôi qua và anh thấy máy dò ngang có thể phát hiện đàn cá với đường kính khoảng 800 mét (cao gần 10 lần so với máy dò đứng trước đây anh từng sử dụng), nên mừng lắm. Thế rồi ngư dân Anh về đầu tư thêm giàn lưới với độ dài 400 mét sâu 150 mét, để chuẩn bị cho mùa biển đầu tiên sau Tết Canh Dần.

Anh Nguyễn Anh kể: Chuyến đi biển đầu tiên đó vào mùng 4 Tết Canh Dần. Khi mọi người còn đang chơi tết, thì mình cùng 21 bạn chài rẽ sóng ra khơi. Đêm xuống giữa màu đen mịt mùng, tàu anh chong đèn. Một luồng sáng quét kéo dài dưới độ sâu vài trăm mét theo chiều ngang, dọc. Trên máy định vị xuất hiện từng mảng đỏ - tức tín hiệu luồng cá. Lập tức anh em tập trung quay máy thả lưới. Chừng 1 giờ trôi qua, máy kéo lưới lên, cá quá nhiều. Anh em ai cũng choáng ngợp. Chuyến biển đầu tiên đó tàu anh đánh được đến 5 tấn cá. Thuyền anh lập tức quay mũi trở về trong niềm vui của ngư dân về hiệu quả đánh bắt hải sản bằng máy dò ngang.

Rồi chuyến ra khơi kế tiếp, máy dò phát hiện đàn cá nục đỏ ken dày như luồng nước đỏ chảy dưới lòng biển sâu hàng trăm mét. Anh em bạn chài lại tung lưới bắt được gần 14 tấn cá. Tàu đánh cá của Nguyễn Anh như con kình ngư giữa đại dương. Tháng giêng, tháng 2 - vùng biển miền Trung vẫn ảnh hưởng gió đông bắc, thì tàu anh đi đánh cá ở vùng biển phía Nam. Từ tháng 5 đến tháng 7 gió nồm tây nam thổi, thì tàu anh lại quay về vùng biển miền Trung rải lưới. Qua một năm dùng phương tiện máy dò ngang, giờ tính ra một chuyến biển nửa tháng, tàu anh đánh bắt lượng hải sản bán được từ 300 - 800 triệu đồng.

Không chờ Nhà nước đầu tư

Thấy tàu ngư dân Anh trang bị máy dò ngang làm ăn có hiệu quả, nhiều ngư dân ở Tư Nghĩa, Sơn Tịnh, Lý Sơn tìm đến Trung tâm khuyến nông, khuyến ngư tỉnh đề nghị tiếp tục hỗ trợ kinh phí lắp đặt máy dò ngang cho tàu của mình. Thế là tàu ông Nguyễn Hiền ở xã Tịnh Kỳ (Sơn Tịnh), tàu ông Phạm Dũng ở xã An Vĩnh (Lý Sơn) được hỗ trợ lắp đặt máy dò ngang. Chuyến ra khơi đầu tiên của tàu ông Hiền đánh bắt trừ chi phí thu được 850 triệu đồng; còn tàu ông Dũng khá hơn (thu được 1,1 tỷ đồng).

Chuyện làm ăn từ máy dò ngang mang lại hiệu quả cao lan nhanh trong cộng đồng ngư dân cả tỉnh. Nhiều ngư dân không đợi chờ Nhà nước đầu tư, mà họ đã tự sắm máy. Ông Nguyễn Gia Viên (thôn Tây, xã Lý Vĩnh, Lý Sơn) bỏ hơn 320 triệu đồng mua máy dò ngang. Sau khi lắp đặt máy trên con tàu 120 CV làm nghề vây rút chì của mình, ông Viên tự tin ra khơi đánh bắt. Tính bình quân 4 chuyến biển, ông Viên thu được 600 triệu đồng/chuyến. Mỗi người đi bạn cũng thu được 100 triệu đồng, đủ tiền lo ăn tết cổ truyền no ấm cùng gia đình.

Ngoài ông Viên tự lắp đặt máy dò ngang, còn có 6 ngư dân ở xã Tịnh Kỳ (Sơn Tịnh) và Lý Sơn tự mua máy dò ngang về lắp đặt ra khơi đánh bắt hải sản đạt hiệu quả cao, nên bà con ngư dân phấn khởi. Họ nói nhiều về hiệu quả của máy dò ngang và nhiều hộ hiện đang vay mượn ngân hàng, họ hàng để lắp máy bước vào mùa biển sắp tới.

Máy dò ngang đã mở ra hướng làm ăn mới cho ngư dân Quảng Ngãi đánh bắt hải sản ở các ngư trường trong nước đạt hiệu quả cao. Trong dịp đầu năm mới, bên chén trà, ly rượu, nhiều bà con ngư dân tâm tư: Hiệu quả của máy dò ngang thì đã biết rồi, nên những hộ có điều kiện thì sắm. Nhưng những ngư dân có cuộc sống khó khăn thì mong Nhà nước tạo điều kiện để họ vay vốn lắp đặt máy, để ra khơi đánh bắt hải sản vào đầu năm mới.

M.Hạ