Các phương pháp đánh bắt cá và các loài hải sản khác bằng ngư cụ hoặc không có ngư cụ luôn được áp dụng trong thực tiễn. Ngày nay vẫn sử dụng các nguyên lý cơ bản của ngư cụ và phương pháp đánh bắt như lọc nước lấy cá, chà, mồi để câu cá và săn bắt… nhưng ngư cụ và phương pháp khai thác đã thay đổi đáng kể theo thời gian và năng suất đánh bắt cũng có sự khác biệt rõ rệt so với trước đây.

Ngư cụ khai thác là dụng cụ được dùng để đánh bắt hải sản, còn phương pháp khai thác là sử dụng ngư cụ như thế nào để đánh bắt hải sản. Hơn nữa, ngư cụ khai thác giống nhau nhưng cũng có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau. Cách thông thường để phân loại các loại ngư cụ và phương pháp khai thác được dựa trên các nguyên lý là đánh bắt cá hay các loài khác như thế nào, hay nói rõ hơn là dựa trên cấu trúc ngư cụ.

FAO đã định nghĩa và phân loại các loại ngư cụ khai thác chính như sau:

1. Các loại lưới vây

2. Lưới rùng (lưới rùng bãi biển và lưới rùng tàu, lưới rùng Scốtlen và lưới rùng Đan Mạch).

3. Lưới kéo (lưới kéo đáy: lưới kéo sào, lưới kéo đơn, lưới kéo đôi; lưới kéo tầng giữa: lưới kéo đơn và lưới kéo đôi).

4. Cào nghêu, sò….

5. Vó, mành

6. Lưới chụp (gồm cả chài quăng)

7. Lưới rê và lưới vướng (lưới rê trôi, lưới rê đáy, lưới rê ba lớp…)

8. Lồng bẫy (các loại lồng, bẫy và lưới đáy)

9. Nghề câu (câu tay, câu cần, câu vàng tầng đáy, câu vàng trôi và câu chạy)

10. Dụng cụ khác (cây lao, cái xiên, mũi tên,.v.v.)

11. Sử dụng chất gây mê để đánh bắt cá.

Sự phân loại này đang được sửa đổi để cho phù hợp với sự phát triển các loại ngư cụ và phương pháp khai thác và sẽ được xuất bản ngay sau khi sửa đổi xong.

Các phương pháp khai thác liên tục được cải tiến trong suốt thời gian qua. Người đánh cá có tài sáng tạo và không bao giờ ngại áp dụng thử những sáng tạo đó vào thực tiễn lao động của họ. Trong vài thập niên gần đây, đã có nhiều cải tiến về ngư cụ và phương pháp khai thác với sự tiến bộ trong công nghệ vật liệu xơ sợi, cơ giới hoá thiết bị, cải tiến các thao tác; thiết kế tàu và cơ giới hoá động cơ máy tàu, việc thiết kế ngư cụ được xử lý bằng máy tính; thiết bị hàng hải, máy dò cá được đề cập trong công nghệ đóng tàu và công nghệ khai thác.

Sự cải tiến ngư cụ và phương pháp khai thác luôn nhằm nâng cao sản lượng khai thác. Tuy nhiên, ngày nay với tình trạng khai thác nguồn lợi quá mức, khả năng mở rộng việc đánh bắt nguồn lợi chưa được khai thác bị hạn chế và những mối lo về ảnh hưởng của hoạt động đánh bắt đến môi trường, thì sự phát triển ngư cụ hiện đang tập trung vào các loại ngư cụ chọn lọc ít ảnh hưởng đến môi trường.

Wilfred Thiele và Joel Prado

T.T. Liên dịch

Nguồn: fao.org