Một nhóm các nhà nghiên cứu của trường đại học McGill University và Viện nghiên cứu nhiệt đới Smithsonian (STRI) vừa qua đã đưa ra một ví dụ đầu tiên nghiên cứu về các hoa văn màu sắc sặc sỡ trên thân các loài cá sống ở rạn san hô có thể là yếu tô tạo nên quá trình tiến hóa hình thành nhiều loài khác nhau rõ ràng.

"Những con cá này là những mẫu vật đặc biệt để giải thích mô hình hình thành một loài mới." Oscar Puebla, sinh viên nghiên cứu sinh tại Neotropical Environment Option (NEO), chương trình hợp tác nghiên cứu giữa McGill và STRI cho biết. "Khi tiến hành nghiên cứu quá sinh thái hình thành loài mới, phản ứng đầu tiên là xem xét điều kiện môi trường sống của loài chứ không phải các đặc tính cư xử.”

Các nhà nghiên cứu đã xem xét các đặc tính kiếm ăn, đặc tính giao phối dựa vào các hoa văn màu sắc trên thân cá để giải thích sự xuất hiện một vài loài cá thuộc giống Hypoplectrus. Cá Hypoplectrus là loài cá ăn các loài cá nhỏ. Các nhà khoa học quan sát thấy cá Hypoplectrus thường có màu sắc hoa văn tương tự các loài cá không ăn cá nhỏ. Điều này nhằm gây ngạc nhiên cho con mồi vì các con cá nhỏ thường không sợ các con cá không thuộc loại cá ăn thịt.

Họ cũng phát hiện thấy loài cá này thường ghép đôi với cá thể có màu sắc tương tự. Việc có đặc tính hoạt động giống nhau giúp các cá thể phân thành nhóm nhỏ nhưng rất có ý nghĩa phân biệt về mặt sinh học. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng mỗi nhóm cá thuộc loài này có 13 màu sắc sẽ là mầm mống của một loài mới đang chớm hình thành. Phát hiện này đã được công bố trên tạp chí khoa học số ngày 22 tháng 5 của Royal Society of London B. Supporting gồm các tài liệu công bố trên internet bao gồm cả các đoạn phim về đặc tính hoạt động của loài cá này.

"Nhóm cá này thực sự là một bí ẩn" Tiến sỹ Frederic Guichard, trợ lý giáo sư tại Khoa Sinh học của đại học McGill nói. "chỉ có sự khác biệt về di truyền không đủ để phân biệt các loài cá trong số rất nhiều cá có màu sắc khác nhau và không có một cơ chế sinh thái rõ ràng nào.Chúng tôi đang ở bước đầu để phát hiện ra các loài mới và nghiên cứu quá trình hình thành một loài mới."

Guichard giải thích rằng các trường hợp điển hình của quá trình sinh thái hình thành loài mới cung cấp một số cơ chế rõ ràng. Ví dụ loài chim sẻ mà Darwin nghiên cứu hình thành các loài khác nhau vì hình thái cấu tạo mỏ của chúng có liên quan tới đặc điểm của các hạt ngũ cốc chúng ăn và liên quan tới tiếng kêu độc đáo gọi đối tác khi chúng đến mùa giao phối.

Trong nghiên cứu này, các màu sắc hoa văn phát sáng trên thân cá Hypoplectrus thể hiện rõ đặc điểm hoạt động khác biệt của chúng. Tuy nhiên các kiểu hoạt động chỉ được khẳng định rõ khi nhóm nghiên cứu lặn trên toàn bộ diện tích 94.000 m² vùng rạn san hô tại Panama, Belize và Barbados. Puebla tính toán rằng "trong một giờ lặn, bạn sẽ quan sát được trung bình 1 kiểu hoạt động theo màu sắc chỉ trong vòng 6 phút."

Puebla hy vọng nghiên cứu này sẽ là động cơ thúc đẩy các nghiên cứu về quá trình có tính sinh thái hình thành một loài mới. "Một trong những thông tin mà bài báo nghiên cứu muốn truyền tải là khi bạn phải tìm kiếm các hoạt động hiếm có là những hoạt động có thể có giá trị nhỏ về mặt sinh thái hoặc tiến hóa bạn không thể nghiên cứu chỉ một tấm ảnh của loài cá mà bạn phải khảo sát thực tế nhiều giờ."

Nghiên cứu này được tài trợ bởi mạng lưới Khoa học đại dương của Viện nghiên cứu Smithsonian.

Theo Science Daily.www.ficen.org.vn